بررسی اثرات تنش شوری بر جوانه زنی و رشد رویشی دو گیاه دارویی شنبلیله و ریحان

با توجه به روند افزایشی توسعه اراضی شور و کمبود اراضی زراعی مطلوب برای کشاورزی، شناسایی گیاهان مقاوم به شوری از اهمیت زیادی برخوردار است. درصد بالایی داروهای مورد استفاده مردم کشورهای پیشرفته منشا گیاهی دارد. شنبلیله و ریحان به عنوان گیاهان داروئی و همچنین سبزی تازه مورد استفاده قرار می گیرند. به منظور بررسی اثر تنش شوری (کلریدسدیم) بر روی سه توده از هر دو گیاه شنبلیله و ریحان دو آزمایش جداگانه در دو مرحله به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار به ترتیب در اتاقک رشد و گلخانه دانشکده کشاورزی شهرکرد در سال 1389 انجام شد. تیمارهای مورد آزمایش شامل: کلریدسدیم با غلظت 0،40،80،120 و 160 میلی مولار و تودهای شنبلیله شامل: شیراز، هند، یزد و تودهای ریحان شامل: سبزجهرم، بنفش و سبز اصفهان (قهجاورستان) بود. آزمایش اول به مدت یک هفته به منظور اندازه گیری خصوصیات رشد اولیه و آزمایش دوم تا چند هفته بعد از اعمال تنش به منظور ارزیابی صفات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی مورد نظر ادامه داشت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر تنش شوری بر کلیه صفات مورد بررسی کاملا معنی دار بود. در مرحله جوانه زنی در شنبلیله، شوری درصد و سرعت جوانه زنی را به طور معنی داری کاهش داد و اثر متقابل رقم در شوری برای سرعت جوانه زنی معنی دار شد. همچنین در این مرحله طول ریشه چه و ساقه چه و وزن خشک گیاهچه با افزایش شوری به طور معنی داری کاهش پیدا کردند. اثر متقابل رقم در شوری برای هر سه صفت معنی دار گردید. بیشترین کاهش طول ریشه چه و ساقه چه و وزن خشک گیاهچه در توده هندی مشاهده گردید. در ریحان نیز شوری درصد و سرعت جوانه زنی را به طور معنی داری کاهش داد ولی اثر متقابل رقم در شوری معنی دار نشد. همچنین طول ریشه چه، ساقه چه و وزن خشک گیاهچه با افزیش شوری به طور معنی داری کاهش پیدا کرد. اثر متقابل رقم در شوری برای طول ساقه چه معنی دار شد. بیشترین کاهش در طول ریشه چه، ساقه چه و وزن خشک گیاهچه در توده بنفش مشاهده شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در آزمایش دوم نیز شوری تاثیر معنی داری بر صفات اندازه گیری شده داشت. شوری باعث کاهش ارتفاع گیاه، طول ریشه، تعداد برگ، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی و وزن خشک ریشه و ازطرف دیگر شوری باعث افزایش محتوای سدیم و کاهش یون های پتاسیم، کلسیم و نسبت های پتاسم به سدیم و کلسیم به سدیم در اندام هوایی و ریشه هر دو گیاه شد. در شنبلیله توده یزدی و در ریحان توده بنفش در بیشتر صفات میانگین بالاتری از خود نشان دادند. محتوای اسانس در گیاه ریحان با افزایش شوری افزایش پیدا کرد و توده ی سبز جهرم بیشترین میزان اسانس برابر با 80/492 میکرولیتر در 100 گرم ماده خشک را دارا بود.